Pedagogika sensu
Czyli profilaktyka pustki egzystencjalnej

 

Nadrzędnym celem proponowanej przez nas logo-profilaktyki, jest poprawa stanu zdrowia psychicznego polskiego społeczeństwa, a co za tym idzie, zminimalizowanie problemu uzależnień i szeroko pojętych zachowań ryzykownych.

Słaba kondycja psychiczna jest widoczna i odnotowana w wielu raportach dotyczących skali patologicznych zjawisk, takich jak: alkoholizm, narkomania, depresje, uzależnienia behawioralne oraz poczucie rozpaczy i samotności. Wszystkie te czynniki mogą być przyczyną zamachów samobójczych, a raport o skali tego zjawiska w Małopolsce jest porażający, szczególnie jeśli chodzi o ludzi młodych w czasie pandemii Covid-19. Warto dodać, że ilość zamachów samobójczych jest istotnym wskaźnikiem kondycji psychicznej społeczeństwa.

Badania nad kondycją psychiczną młodzieży zostały przeprowadzone przez dr. Romana Soleckiego i dr. Piotra Hrecińskiego w marcu 2021 roku na grupie 509 uczniów w kilkunastu szkołach jednej z podkrakowskich gmin, za pomocą metody sondażu diagnostycznego.

W kwestionariuszu ankiety uwzględniono następujące zjawiska:

  • Trudności epidemii

  • Relacje w rodzinie

  • Poczucie sensu życia

  • Skala Wartości

  • Uzależnienie od Internetu

  • Depresyjność

  • Post-traumatyczny wzrost (PTGI)

 

Analizy pokazują, że w przedziale wiekowym 11-15 lat podwyższone objawy depresyjności występują u 15% uczniów, natomiast wysokie i bardzo wysokie wykazuje 19% badanych.

Objawy uzależnienia od Internetu posiada 18% uczniów.

Niepokojące jest, że 12% badanych posiada równocześnie objawy depresji i uzależnienia od Internetu.

Zauważono istotne statystycznie korelacje pomiędzy poczuciem sensu życia a objawami depresji i uzależnienia. Wyższe poczucie sensu życia współwystępowało z większym wskaźnikiem post-traumatycznego wzrostu.

Również wspierające relacje w rodzinie współwystępowały z wyższym poczuciem sensu życia oraz mniejszymi objawami depresyjności.

Okazało się, że trudności epidemii, choć korelują istotnie statystycznie z objawami depresji czy uzależnienia, siła tej korelacji jest słaba, co wskazuje na to, że epidemia pogłębiła te zjawiska i ukazała ich skalę, choć prawdopodobnie istniały już przed pandemią i wynikają bardziej z relacji w rodzinie. 

Postawionym zadaniem jest wskazanie pewnych tendencji zachowań ryzykownych oraz czynników ryzyka i czynników chroniących, które mogą stanowić podstawę do konstrukcji szkolnych programów wychowawczo-profilaktycznych oraz podjęcia odpowiednich działań edukacyjnych, profilaktycznych i pomocowych. Jest także podstawą i zachętą do pogłębionej diagnozy psycho-pedagogicznej w sytuacji wystąpienia istotnych wskaźników zachowań ryzykownych (np. uzależnienie od Internetu czy depresja).

Przedstawione w prezentacji wyniki, czyli mówiąc wprost; wyższe poczucie sensu życia jest czynnikiem chroniącym przed całym spektrum zagrożeń. Jest punktem wyjścia dla szukania odpowiedzi na nasuwające się pytanie: co robić?

Szukając skutecznych rozwiązań, przyglądaliśmy się, jak radzono sobie w dramatycznych kryzysach w przeszłości, czy pojawiały się rozwiązania systemowe, wykraczające poza indywidualną pomoc psychologiczną czy duchową. W analogicznej sytuacji w Austrii, w końcu lat 30 ubiegłego wieku, wręcz stuprocentową skutecznością wykazał się profesor Viktor Frankl – twórca tzw. Trzeciej  Wiedeńskiej Szkoły Psychoterapii, stosując swoją autorską metodę - logoterapię. Według logoterapii, człowiek zawsze ma możliwość przekucia każdej porażki i tragedii w zwycięstwo, natomiast pomiędzy patologicznym cierpiętnictwem a ucieczką od cierpienia jest jeszcze jedna droga — odkrycie jego sensu. 

Zdaniem V. Frankla u źródeł patologicznych zjawisk psychicznych, jak narkomania, alkoholizm, przestępczość młodocianych, depresje i zamachy samobójcze leży ostatecznie pustka życiowa i nuda, brak głębszego sensu życia, brak wyższych ideałów i celów, a nastawienie tylko na konsumpcję i użycie, co szybko musi prowadzić do wyczerpania i przesytu życiowego. Utrata ukierunkowania na sens i wartości, czyli na świat Logosu, prowadzi do powstania pustki egzystencjalnej i frustracji, co z kolei w prostej linii wiedzie do różnych zaburzeń.

Zwłaszcza młodzi ludzie bardzo często sięgają po złudne namiastki szczęścia, alkohol czy narkotyki wtedy, gdy stracą tę podstawową orientację na sens i wartości, gdy zagubią się w życiu i nie wiedzą, jakie jest ich powołanie i sens życia, ale też go nie szukają.

Działania profilaktyczne oparte o teorię Frankla oraz antropologię adekwatną K. Wojtyły rozwijane są od lat przez naszą fundację „Archezja”. Ciągle prowadzimy ewaluację efektów tych działań i uczymy się w praktyce skutecznego działania. Dzięki doświadczeniu i bliskiej współpracy z ekspertami Krakowskiego Instytutu Logoterapii powstała koncepcja logoprofilaktyki, czyli działań teoretycznie osadzonych w logoteorii V. Frankla z zastosowaniem metod Logoterapii, pedagogiki przeżyć i autorskich metod, m.in. imersji w grę.

Nasze doświadczenia w pracy profilaktyczno-wychowawczej oraz dane z ewaluacji naszych programów profilaktycznych potwierdzają potrzebę systemowego wdrożenia logoprofilaktyki do obszaru wychowania, profilaktyki, prewencji i interwencji kryzysowej. Widzimy potrzebę lepszej koordynacji działań pomocowych, badań nad przyczynami zjawiska i interwencji kryzysowej w Polsce.

Przedstawiamy Państwu propozycję konkretnych programów logoprofilaktyki dla młodzieży, rodziców, szkoleń dla nauczycieli oraz propozycja dla seniorów.

  • Dla młodzieży odpowiedni jest program „CUDER – żyj z sensem” – opracowany i wdrożony na bazie 10 lat realizacji programu „Gra profilaktyczna CUDER”.
  • Dla nauczycieli i realizatorów programów logoprofilaktyki przygotowaliśmy szkolenia.
  • Dla osób w wieku senioralnym proponujemy projekt „Senior CUDER czyli gra o sens życia”.

 

www.cuder.pl

 

Tomasz Gubała

 

Źródła:

  • Viktor E. Frankl „Człowiek w poszukiwaniu sensu”